انحراف مچ پای کودک یکی از اختلالات شایع پاست که معمولاً با نگرانی والدین هنگام مشاهده راه رفتن فرزندشان همراه می‌شود. شاید پای کودک شما هم به سمت داخل یا خارج انحراف دارد و به همین دلیل قادر نیست روی آنها به‌درستی بایستد. البته، این موضوع اغلب کاملاً طبیعی و مرتبط با رشد استخوان‌ها است، اما گاهی هم نیاز به بررسی تخصصی دارد. در صورتی که این عراضه درمان نشود، زمینه‌ساز مشکلات حرکتی، درد مزمن و ناهنجاری‌های اسکلتی در سنین بالاتر خواهد شد. بنابراین، اگر چنین عارضه‌ای را در کودکتان دیده‌اید، حتماً سری به متخصصان دکتر فووت بزنید؛ بهترین‌های این حوزه، همین‌جا هستند. برای رسیدن به درک درستی از علل، علائم و راهکارهای درمانی این مشکل، مطلب زیر را بخوانید تا بدانید بهترین کار برای سلامت حرکتی فرزندتان چیست.
مهمترین علل انحراف مچ پای کودک
دانستن علت انحراف مچ پای کودک، خیلی مهم است، چون مشخص می‌کند که آیا نیاز به درمان هست یا نه. عارضه های چون انحراف مچ پای کودک به داخل و خارج و یا انحراف مچ پای کودک می‌تواند حتی از دوران نوزادی هم دیده شود و بسته به علت آن، گاهی نیاز به درمان دارد. انحراف مچ پا در نوزاد، به علت وضعیت قرارگیری پا در رحم مادر به وجود می‌آید که به آن انحراف وضعیتی (Postural Deformity) گفته می‌شود. این نوع انحراف، معمولاً با رشد کودک و بدون درمان خاصی رفع می‌گردد. اما گاهی انحراف مچ پا در کودک نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری است که باید خیلی تخصصی بررسی شود.
• مشکلات ساختاری استخوان یا مفصل: ناهنجاری در شکل‌گیری استخوان‌های مچ پا یا مفاصل آن باعث انحراف مچ می‌شود.
• ضعف عضلات: عدم تعادل در قدرت عضلات ساق و کف پا هم بر موقعیت مچ تأثیر می‌گذارد.
• اختلالات عصبی: برخی بیماری‌های عصبی نیز روی کنترل عضلات تأثیر گذاشته و موجب تغییر در وضعیت پا می‌شوند.
• نرمی مفصل (هایپرموبیلیتی): احتمال انحراف مچ پا در کودکانی با مفاصل بیش‌ازحد انعطاف‌پذیر، بیشتر است.
• دیسپلازی استخوانی: اختلال در رشد و شکل‌گیری استخوان‌ها که زمینه ژنتیکی دارد.
• صافی کف پا: این وضعیت هم نحوه قرارگیری مچ پا را تغییر می‌دهد.
• اضافه‌وزن: فشار بیشتر روی مچ پا در کودکان چاق نیز منجر به انحراف مچ پایشان می‌شود.
• راه رفتن نادرست: عاداتی مثل کشیدن پا یا چرخش بیش‌ازحد پا در حین راه رفتن نیز از علل رایج چنین عارضه‌ای است.
نشانه های انحراف مچ پای کودک
خیلی‌وقت‌ها پدر و مادر کودک با دیدن فرم راه رفتن او نگران می‌شوند، اما همه موارد انحراف مچ پای کودک غیرطبیعی نیستند. در واقع، تغییرات مچ پا بخشی از روند طبیعی رشد هستند و با بزرگ‌تر شدن کودک خودبه‌خود اصلاح می‌شوند. اما اگر علائمی خاص زیر را در کودکتان می‌بینید، بهتر است موضوع را با یک متخصص در میان بگذارید.
• پای کودک به داخل یا خارج چرخیده: اگر این حالت بیش از دو سالگی ادامه دارد یا شدید است، باید خیلی تخصصی بررسی شود.
• فرم راه رفتن غیرعادی است: مثلاً کودک می‌لنگد، پایش را می‌کشد یا انگار تعادل ندارد.
• کفش‌ها نامتقارن ساییده می‌شوند: این مسئله نشان‌دهنده فشار غیرطبیعی در پاهاست.
• درد در پا، زانو یا کمر: درد مخصوصاً بعد از راه رفتن یا بازی گاهی نشانه فشار ناشی از انحراف است.
• خستگی زودرس در راه رفتن: اگر کودک خیلی زود خسته می‌شود یا نمی‌خواهد راه برود.
• ظاهر غیرعادی مچ پا یا قوس پا: مثلاً کف پای کودکتان خیلی صاف است یا خیلی قوس دارد.
روش‌های درمان انحراف مچ پای کودک
همانطور که برای درمان انحراف مچ پا خیلی اوقات راه ساده ای وجود دارد اگر بعد از بررسی‌های اولیه مشخص شود که انحراف مچ پای کودک شما به درمان نیاز دارد، اصلاً جای نگرانی نیست. خوشبختانه امروزه روش‌های درمانی خیلی مؤثری وجود دارند که بسته به شدت و علت عارضه، می‌توان با آنها جلوی پیشرفت مشکل را گرفت و حتی آن را به‌طور کامل برطرف کرد. هدف از درمان، بهبود وضعیت قرارگیری مچ پا، کاهش درد، افزایش تعادل و جلوگیری از عوارض آینده مانند درد زانو یا کمر است. درمان باید حتماً تحت نظر پزشک متخصص باشد، چون درمان اشتباه یا دیرهنگام، وضعیت را بدتر می‌کند. مهمترین روش‌هایی که برای درمان این عارضه در کودکان انتخاب می‌شوند به شرح زیر هستند:
درمان‌های اصلاحی غیردارویی (غیربالینی)
در بسیاری از کودکان کوچک‌تر، انحراف مچ پا معمولاً به علت رشد طبیعی یا وضعیت جنینی است. در این موارد، پزشک اغلب توصیه می‌کند که وضعیت پا را تحت نظر داشته باشید و منتظر بمانید که به مرور زمان و با رشد کودک، این مشکل خودش اصلاح شود. در این دوره، نیاز به درمان خاصی نیست، اما بررسی‌های منظم و پیگیری اهمیت دارد.
استفاده از کفش یا کفی طبی
کفش‌های مخصوص که برای مشکلات مچ پا طراحی شده‌اند، وضعیت مچ پا را اصلاح می‌کنند. این کفش‌ها معمولاً دارای کفی‌های مخصوصی هستند که باعث می‌شوند پا در موقعیت صحیح قرار گیرد و به آن فشار اضافی وارد نشود. در بعضی موارد، برای تنظیم دقیق‌تر از کفی‌های طبی سفارشی استفاده می‌شود که از طریق اسکن پا ساخته شده و زاویه مچ را اصلاح می‌کنند. این روش برای کودکان مبتلا به صافی کف پا یا انحراف‌های جزئی مفید است.
تمرینات فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی
در فیزیوتراپی، تمریناتی به کودک داده می‌شود تا ضمن تقویت عضلات ساق و مچ پا، وضعیت راه رفتنش هم اصلاح گردد. این تمرینات شامل کشش عضلات، تمرینات تعادلی و حرکات خاص برای تقویت عضلات است. آنها معمولاً ساده هستند و می‌توانند هم در منزل و هم زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شوند. این روش مخصوص کودکانی است که ضعف عضلانی دارند یا نحوه راه رفتن آنها نادرست است.
بریس (آتل یا محافظ پا)
در صورتی که انحراف مچ پای کودک شدیدتر باشد، احتمالاً پزشک از آتل‌ها یا بریس‌های مخصوص استفاده کند. این بریس‌ها به‌طور موقت یا در شب به پا بسته می‌شوند تا مچ پا را در موقعیت صحیح نگه دارند و جلوی چرخش غیرطبیعی آن را بگیرند. این ابزارها به‌ویژه برای کودکانی که انحراف پایشان شدیدتر است و نیاز به تثبیت بیشتر دارند، استفاده می‌شود.
کنترل وزن
اضافه‌وزن فشار زیادی به مفاصل پا وارد می‌کند و انحراف مچ پای کودک را بدتر می‌کند. در این موارد، اصلاح رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی کودک برای کاهش وزن و کم کردن فشار روی مچ پا در پیش گرفته می‌شود. پزشک با همکاری متخصص تغذیه، برنامه‌ای متعادل از فعالیت‌های ورزشی و رژیم غذایی سالم ارائه می‌دهد تا کودک به وزن سالم برسد.
درمان‌های پزشکی و جراحی
در موارد نادر که انحراف مچ پا ناشی از مشکلات ساختاری جدی مانند ناهنجاری‌های استخوانی یا تاندون‌ها باشد، احتمالاً جراحی لازم است. این جراحی‌ها معمولاً برای اصلاح استخوان‌های مچ پا یا کشش تاندون‌های غیرطبیعی انجام می‌شوند و انحراف مچ پا را به طور دائم اصلاح می‌کنند. مثلاً اگر استخوان‌های مچ پا در زاویه‌ای غیرطبیعی رشد کرده باشند، جراح با تغییر شکل یا جهت استخوان (از طریق برش و تنظیم مجدد) زاویه مناسب را ایجاد می‌کند. یا در برخی موارد، تاندون‌ها بیش از حد سفت یا کوتاه هستند و مانع حرکت طبیعی پا می‌شوند. جراح در این حالت، تاندون‌ها را شل کرده یا جابجا می‌کنند تا پای کودک آزادانه و در موقعیت درست حرکت کند.
قبل از توصیه این روش پزشک متخصص بررسی‌های دقیق و تصویربرداری پزشکی لازم را برایتان انجام می‌دهد. این نوع جراحی‌ها معمولاً با بیهوشی عمومی، تکنیک‌های کم‌تهاجمی و دوره بهبودی مشخص انجام می‌شوند و پس از آن نیاز به فیزیوتراپی برای بازیابی کامل حرکات وجود دارد. هدف از جراحی این است که کودک بتواند بدون درد، درست و با تعادل راه برود؛ چیزی که ارزش تمام تلاش‌ها را دارد.
در کلینیک تخصصی نسخه، همه این مراحل با دقت، تخصص و همراهی کامل با والدین برنامه‌ریزی می‌شود تا کودکتان راحت، سالم و با اعتمادبه‌نفس راه برود.
سوالات متداول
۱) آیا انحراف مچ پا در نوزادان طبیعی است؟
بله، انحراف مچ پا در نوزاد بیشتر به علت وضعیت جنینی رخ می‌دهد و تا سن ۲ سالگی به‌تدریج اصلاح می‌شود؛ اما باید تحت نظر باشد.
۲) از چه سنی باید نگران انحراف مچ پا باشیم؟
اگر پس از سن ۲ یا ۳ سالگی هنوز انحراف واضحی در مچ پا وجود دارد یا کودک با درد و خستگی راه می‌رود، بهتر است توسط پزشک معاینه شود.
۳) آیا صافی کف پا باعث انحراف مچ می‌شود؟
بله، صافی کف پا باعث چرخش مچ پا به سمت داخل می‌شود و در صورت پیشرفت به درد و عدم تعادل هم می‌انجامد.
۴) آیا تمام موارد انحراف نیاز به درمان دارند؟
خیر، برخی موارد با ادامه و تکمیل رشد اصلاح می‌شوند، اما موارد شدید یا علامت‌دار نیاز به مداخله دارند.
۵) آیا درمان دردناک است یا کودک اذیت می‌شود؟
خیر، بیشتر درمان‌ها غیرتهاجمی، ساده و قابل‌تحمل هستند؛ مانند کفش طبی یا تمرینات سبک فیزیوتراپی.
سخن پایانی
دقت کنید که انحراف مچ پای کودک باعث می‌شود او دیرتر از همسن و سال‌هایش، شروع به راه رفتن کند و در خطر مشکلات حرکتی در آینده باشد. در کلینیک تخصصی نسخه، مشکلات اختلالات پا با آنالیز بیومکانیکال دقیق، اسکن کف پا و ارزیابی نحوه راه رفتن، تشخیص داده می‌شود. پس از آن به علت و شدت عارضه بستگی دارد که دکتر چه برنامه درمانی برای کودکتان طراحی کند. گاهی کفی‌های طبی سفارشی، تمرینات اصلاحی ساختارمند، تجویز بریس‌های تخصصی کفایت می‌کند، اما گاهی هم درمان‌های جراحی دقیق لازم است. رویکرد تیم ما علم روز دنیا و تجربه عملی در درمان صدها کودک با شرایط مشابه را تلفیق می‌کند. نگذارید یک مشکل ساده در آینده تبدیل به اختلال حرکتی جدی شود. دکتر فووت؛ تخصصی‌ترین انتخاب برای سلامت پای فرزند شماست.
